Rozłożone origami, czyli kilka słów o języku japońskim
Chociaż Japonia od lat fascynuje podróżnych, a japońska sztuka, kuchnia czy popkultura znajdują miłośników na całym świecie, o języku Kraju Kwitnącej Wiśni wiadomo stosunkowo niewiele. Nawet językoznawcy nie mogą dojść do porozumienia, jakie jest jego pochodzenie. A biorąc pod uwagę, że na co dzień posługuje się nim około 130 milionów ludzi, jest to najbardziej zagadkowy spośród najczęściej używanych języków świata. Sprawdźcie, co warto wiedzieć o języku japońskim.
Podstawy
Na pierwszy rzut oka gramatyka może wydawać się prosta. W japońskim znajdziemy jedynie dwa czasy: przeszły i teraźniejszo-przyszły. Nie występuje odmiana przez przypadki, rodzaje, osoby ani liczby, co oznacza między innymi, że nie ma rozróżnienia między liczbą pojedynczą i mnogą rzeczowników, a czasownik w zdaniach On poszedł oraz Ona poszła będzie brzmiał zupełnie tak samo. Także wymowa jest raczej nieskomplikowana, ponieważ nie występują tony, jak na przykład w języku chińskim, chociaż istnieją akcenty i intonacja. Składnia różni się od składni języków europejskich przede wszystkim tym, że w japońskim orzeczenie występuje na samym końcu zdania.
Co trzy „alfabety” to nie jeden
Więcej trudności może sprawiać pismo japońskie, na które składają się aż 3 systemy zapisu (określenie „alfabet” nie jest w pełni poprawne): hiragana, katakana oraz kanji. Ten ostatni to zapożyczone z języka chińskiego w V w. n.e. pismo logograficzne, w którym każdy znak ma określone znaczenie oraz wymowę. W tym miejscu należy zaznaczyć, że pod względem wymowy japoński z chińskim nie mają absolutnie nic wspólnego, więc brzmienie chińskich głosek zostało dopasowane do potrzeb japońskiej fonetyki. Na skutek tego zabiegu poszczególne japońskie znaki kanji mogą być czytane na kilka, a nawet kilkanaście, rożnych sposobów.
Początkowe trudności w zaadaptowaniu chińskiego pisma doprowadziły do wykształcenia się pisma sylabicznego, które pełniło funkcję pomocniczą przy czytaniu chińskich znaków, a obecnie wywodzą się od niego 2 wspomniane na początku systemy: hiragana oraz katakana.
Hiragana służy do zapisu rodzimych nazw japońskich oraz końcówek wyrazów, które podlegają odmianie, natomiast katakana przede wszystkim do zapisu wyrazów obcego pochodzenia. Oba składają się z 46 podstawowych sylab. Znaków kanji jest o wiele więcej, około kilkunastu tysięcy, ale kanon znaków podstawowych, nauczanych w szkołach, to 2136. Jeżeli znak spoza kanonu pojawia się w tekście, występuje przy nim zapis sylabiczny poprawnego czytania. Tradycyjnie pismo japońskie zapisuje się pionowo, od prawej do lewej, ale coraz częściej spotyka się zapis poziomy, od lewej do prawej. W ten sposób publikowane są szczególnie artykuły akademickie, strony internetowe, niektóre pisma urzędowe oraz szkolne podręczniki.
O języku japońskim – warto wiedzieć
- Japońskie społeczeństwo jest bardzo hierarchiczne, co znajduje odzwierciedlenie w języku. W zależności od wieku i pozycji społecznej naszej oraz rozmówcy, stosuje się odpowiednie czasowniki i wyrażenia. Stąd ogromne znaczenie wizytówek w kontaktach biznesowych.
- Przymiotniki w japońskim mogą występować w formie czasu przeszłego. Np. w zdaniu Piotr był szczęśliwy w czasie przeszłym wystąpiłby przymiotnik szczęśliwy, a nie czasownik być.
- Kolejną jednostką liczbową po tysiącu nie jest milion, a dziesięć tysięcy (man). Czyli dla Japończyków 20 tysięcy to 2 many, a milion to sto manów.
- W japońskim znajdziemy wiele wyrazów zapożyczonych, przede wszystkim z języka angielskiego, lecz także z niemieckiego, portugalskiego, hiszpańskiego, holenderskiego, włoskiego czy francuskiego.
- Japonia po japońsku to Nihon lub Nippon, co tłumaczy się jako Kraj Wschodzącego Słońca.
- Japoński jest językiem izolowanym, co oznacza, że nie należy do żadnej rodziny językowej. Pod względem struktury i wymowy najbliżej mu do koreańskiego.
- Onomatopeje mają w japońskim dużo więcej zastosowań niż opisywanie dźwięków. Określa się nimi czynności, stany, zjawiska pogodowe, a nawet emocje. Przykłady japońskich onomatopei to „bycie przemoczonym do suchej nitki” (bisho bisho), „mówienie płynnie w obcym języku” (pera pera) oraz „zażenowanie lub nieśmiałość uniemożliwiająca podjęcie decyzji” (moji moji).
- Jest jeden międzynarodowy certyfikat znajomości języka japońskiego: Japanese Language Proficiency Test (JLPT). Można do niego podejść na pięciu poziomach zaawansowania, gdzie najniższy jest poziom piąty, a najwyższy – pierwszy. JLPT nie pokrywa się z Europejskim Systemem Opisu Kształcenia Językowego (CEFR).